Als klein kind heb je die antwoorden niet en moet je zien te overleven. Dit overleven lukt vaak m.b.v. overlevingsstrategieën. Dit zijn overigens geen bewuste keuzes, het worden innerlijke onbewuste dynamieken. De strategieën zijn ons behulpzaam wanneer we nog klein zijn en helpen ons om pijnlijke ervaringen niet te voelen en dat is erg helpend. We zijn nog te jong om met overweldigende gebeurtenissen om te gaan. Als je deze strategieën blijft gebruiken als je ouder wordt, kunnen ze je op een gegeven moment gaan belemmeren in je ontwikkeling. Ookal zijn de voorbeelden hieronder misschien niet helemaal passend bij jouw ervaringen, je herkent er vast één of meerdere in het overzicht hieronder.
Welke strategie gebruik jij? Ervaar jij ze als helpend of inmiddels als belemmerend en vervelend? Kijk maar eens hieronder naar de veel voorkomende strategieën:
Onzichtbaar zijn
In je kindertijd kun je door omstandigheden ervaren en leren dat aandacht onveilig kan zijn. Je weet – vaak onbewust – dat je minder pijn ervaart als je jezelf niet laat zien. Dit kan zo voelen in een onveilige thuissituatie, maar kan ook versterkt worden door bijvoorbeeld pestkoppen in de buitenwereld. Als je dan niet in staat bent om grenzen te stellen, omdat je bijvoorbeeld niet opgewassen bent tegen de situatie, kun je ervoor kiezen om je zo ‘onzichtbaar’ mogelijk te maken. Het wordt dan een manier van overleven. Maar als je in je volwassenheid deze strategie van onzichtbaarheid nog steeds hanteert, wordt je misschien wel overgeslagen op het werk bij loonsverhogingen, geef je je mening niet bij vergaderingen, beweeg je een beetje mee met de ander en pas je je aan de ander aan. Deze strategie zorgt ervoor dat je er moeite mee hebt om relaties aan te gaan op gezonde gelijkwaardige basis.
Perfectionisme
In een gezinsituatie waar een kind teveel verantwoordelijkheden op zijn/haar bord krijgt dan goed voor hem/haar is zie je dat kinderen de eigen wensen en behoeften opofferen. Dit gebeurt uit loyaliteit naar de ouders en vanuit een magisch denken dat door te helpen, te ondersteunen, lief te zijn, niet lastig te zijn de ouders weer gelukkig worden ‘en alles weer in orde komt’. Dit gebeurt in situaties waarin ouders bijvoorbeeld hun verantwoordelijkheden als ouder niet nemen of kunnen nemen. De kinderen proberen die verantwoordelijkheden op zich te nemen en merken dan ook nog dat ‘fouten maken’ onveilig zijn. Want dan kun je ‘uitgescholden’ worden, straf krijgen of een andere onveiligheid met zich meebrengen. Dus leer je om het perfect te doen of helemaal niet. Wanneer we volwassen zijn kan dit veel problemen veroorzaken wanneer we bijvoorbeeld proberen om iets te leren dat je alleen kunt leren d.m.v. het maken van fouten….
Pleasen en aanpassen
Het kan heel onveilig zijn om “nee” te zeggen in een disfunctioneel gezin. Het uiten van je behoeften is geen optie als je opgroeide met emotionele verwaarlozing of ander emotioneel misbruik. Om te overleven heb je geleerd om te doen wat je werd verteld. Je vroeg niet om wat je nodig had. Je uitte niet hoe je je voelde. Je deed de taken die je moest doen en ging gewoon door. Grenzen werden niet gerespecteerd. Je dacht misschien dat het beter zou worden als je volwassen zou zijn, maar zonder vaardigheden in grenzen stellen, zetten de patronen zich voort. Herken je het dat je dan vaak in relaties terecht komt met mensen die jouw behoeften niet respecteren, simpelweg omdat je dat gewend zijn. En je weet eigenlijk niet eens meer dat grenzen aangeven normaal is. Je weet soms zelfs niet eens meer wat je dan wel wilt, omdat je het contact met je Ik, je eigenheid bent verloren. ‘Wie ben ik nou eigenlijk? Wat vind ik leuk, fijn?’, zijn vragen die ik regelmatig hoor.
Controle
Wanneer je opgroeit in onvoorspelbare omgevingen met onbetrouwbare mensen, zul je proberen om controle over je omgeving te krijgen. Je bent dan vaak wanhopig op zoek naar een schijnveiligheid door middel van voorspelbaarheid. Je zult waakzaam blijven gedurende je leven en er alert op zijn om dat gevoel van veiligheid terug in je leven te krijgen. Als je denkt te weten wat er allemaal gaat gebeuren kun je het idee hebben dat je in staat bent om onveilige situaties te voorkomen. Maar als je dan verder opgroeit en je volwassen bent, kun je uitgeput raken door deze voortdurende waakzaamheid en controle. In de volwassenheid hoef je eigenlijk niet langer elke beweging van elke persoon te volgen, of alles te voorspellen wat fout zal gaan. Je kunt leren om grenzen te stellen en effectief om te gaan met tegenslagen van het leven.
Onverschilligheid en vermijding
Wanneer je in je jeugd vernederd of belachelijk gemaakt bent door anderen, heb je misschien al heel vroeg geleerd om je emoties niet te uiten. . Ken je het dat wanneer je van iets of iemand houdt en je hier heel blij over vertelt, je vervolgens door anderen belachelijk wordt gemaakt? Dan laat je het wel de volgende keer om je te uiten. We hebben misschien ook op jonge leeftijd geleerd om ons niet in te zetten voor wat we wilden. En als er iets gebeurde wat we wel wilden, hebben we misschien geleerd om blijdschap hierover of hechting hieraan niet te uiten. Wij deden dit omdat we het wilden houden, maar juist wanneer je volwassen bent werkt dit averechts. Als je je niet volledig inzet voor wat je wilt, zal je het waarschijnlijk niet krijgen of houden. Daarnaast houd je angst om een gebroken hart te ervaren en datgene wat je wilt houden, op afstand.
Herken je één of meerdere overlevingsmechanismen? Ook al zijn de voorbeelden niet jouw voorbeelden? Heb je er nu last van in het dagelijks leven? Belemmeren ze jou in je functioneren? Bedenk dan dat deze mechanismen je ook enorm geholpen hebben. Je kunt ze ook dankbaar zijn. Als je zelf de regie weer wilt pakken over je leven, zul je eerst deze mechanismen moeten gaan herkennen en er vriendschap mee sluiten. Ja, Ze hebben per slot van rekening heel wat voor je gedaan. Als je deze mechanismen bij jezelf kunt erkennen, kun je ook anders met ze omgaan. Dan neem jij de regie weer in handen en zul je langzamerhand deze patronen kunnen doorbreken. En gaan ze niet langer met jou op de loop.
Het is best een hele klus om deze overlevingsmechanismen van jezelf, helder in het vizier te krijgen. Ik kan je daarbij helpen als je dat graag wilt.
Bron: Sarah Hofman –artikel
Herbergen van verlies, geschreven door Riet Fiddelaers- Jaspers en Sabine Noten
